Aile hekimleri Hollanda modeli “acil nöbetine” sıcak bakıyor

Aile hekimliği sisteminde referans ülke olarak gösterilen Hollanda’da gece ve hafta sonu nöbetlerine ilişkin uygulanan sisteme, Türkiye’deki aile hekimleri tarafından sıcak bakılıyor.

Aile hekimliğini dünyada en başarılı uygulayan referans ülkelerden biri gösterilen Hollanda’daki Aile Hekimleri Federasyonu Yönetim Kurulu Üyesi Geert-Jan Van Loenen, sağlık alanında Avrupa’nın en gelişmiş ülkeleri arasında yer aldıklarını söyledi.

Hollanda sağlık sisteminde “Genel Pratisyen’in (GP)” Türkiye’de “Aile Hekimliği” ile aynı anlamda kullanıldığını belirten Loenen, ülkelerindeki sağlık sisteminde aile hekimlerinin merkezi bir role sahip olduğunu vurguladı.

Loenen, “Aile hekimleri, sağlık hizmetlerinde çalışan hekim, hekim dışı personel ve üst basamak kuruluşlar arasında bir nevi trafik polisi görevi görür. Hastalar, acil bir durum olmadıkça ve aile hekimleri tarafından sevk edilmedikçe ikinci ve üçüncü basamak sağlık kuruluşlarına gidemiyor” dedi.

“Hollanda’da bir aile hekimi günde en fazla 35 hasta görüyor”

Yıllık aile hekimine hedef nüfusun yüzde 75’inin geldiğini belirten Loenen, Hollanda’da aile hekimi başına düşen nüfusun 2 bin 200 kişi olduğunu ifade etti.

Loenen, hastaların bekleme listesine alınmadan aynı gün içerisinde, ama randevulu sistem ile başvurduğunu dile getirerek, toplam nüfusun yaklaşık yüzde 99’unun aile hekimine kayıtlı olduğunu, ortalama danışmanlık ve muayene için hasta başına 10 dakika ayrıldığını söyledi.

Bir aile hekiminin günde en fazla 35 hasta gördüğünü ve danışmanlık hizmeti gerçekleştirdiğini belirten Loenen, tüm aile hekimlerinin ortak bir aile hekimliği bilgi sistemi ve elektronik reçete sistemi kullandığını aktardı.

“Gece nöbeti için Post Sistemi oluşturuldu”

Loenen, aile hekimlerine yapılan ödemelerin kayıtlı kişi sayısı ve hizmet başı ödeme şeklinde olduğunu ifade ederek, “Bir dönem yaşanan sıkıntılar sonucunda yapılan grev sanrasında, 26 batı ülkesinin nöbet sistemleri incelendi ve Hollanda’ya uygun model oluşturuldu” dedi.

Hükümet ile grev yapan aile hekimleri arasında yapılan anlaşma sonrasında aile hekimlerince “Post” denilen bir kooperatif sistemi oluşturulduğunu aktaran Loenen, sisteme ilişkin şu bilgileri verdi:

“Post’lar küçük şehirlerde 1, büyük şehirlerde 2-3 merkez olarak hazırlandı. Her Post’a kendi bölgesindeki aile hekimleri üye yapıldı. Her Post’ta kayıtlı yaklaşık 30-50 arasında aile hekimi yer aldı.

Buna göre, her aile hekimi gündüz mesai saatleri içinde kendi hastalarına bakacak ve mesai saati dışında (akşam, gece ve hafta sonu) Aile Hekimi Kooperatifinde nöbete kalan 4 hekim ortak bir sistemden hizmet verecekler.

Sistem, 2000 yılının başından beri hizmette. Nöbet saatlerinde bakılan durumlarda sigorta şirketlerinden ek ücretler alınıyor ve bu ücret normal ücretin üzerinde oluyor.

Post’lar, genellikle şehirlerde hastanelerin yakınında, özellikle acil servis girişlerine yakın konuşlandırılmaktadır. Bir Post’un bir yerleşim birimine uzaklığı maksimum 35 km’dir.”

“Bir nöbet vardiyasında toplam 4 aile hekimi görev yapıyor”

Loenen, Post’un bir bölgesel santral numarası bulunduğunu ve telefonla ulaşımın yüzde 95 olduğuna işaret etti. Bu santralde eğitimli hemşirelerin görev yaptığını ve aile hekimleri tarafından supervise edilebildiklerini dile getiren Loenen, “Türkiye’deki 112 gibi. Hizmet genel olarak ‘telefon triajı’ olarak isimlendiriliyor. Telefon triajına göre, hekim tarafından görülmesi gerektiği düşünülenler, Post içerisindeki muayene odalarına davet edilir. Hasta Post’a geldiğinde danışma bölümündeki konsültan hemşire tarafından yeniden değerlendirilir ve gerçekten muayene edilmesi gerektiği düşünülenler, hekime yönlendirilir” diye konuştu.

Loenen, aile hekiminin hastayı kapıda karşıladığını ve muayene odasına alarak ayrıntılı muayenesini gerçekleştirdiğini aktararak, ihtiyaç halinde birinci basamakta yapılabilecek testleri yaptığını, acil girişim yapılması gereken, travma öyküsü olan hastaları ise ambulans hizmetlerine ve hastanelerin acil servislerine yönlendirdiğini söyledi.

Aile hekimlerinin, Post’a gelemeyecek derecede yatalak olan ya da durumu acil olmadığı halde ağır olan hastalar için de evde muayene ve danışmanlık hizmeti verdiğinin altını çizen Loenen, şunları kaydetti:

“Bir Post’ta bir aile hekimleri başına düşen haftalık çalışma saati 4’tür. Bir nöbet vardiyasında toplam 4 aile hekimi görev yapmaktadır. Bunların 2’si telefon triyajında hemşirelere danışmanlık yapmak ve Post’ta hasta bakmak üzere Post merkezinde de, diğer 2’si ise evde hasta muayenesi ve danışmanlık hizmeti vermek üzere gezici hizmetlerde görevlidir.

“Hollanda’daki gibi bir sistem uygun olabilir”

Aile Hekimleri Dernekleri Federasyonu 2. Başkanı Dr. Akif Emre Eker de Hollanda’da olduğu gibi bir modelin “kabul edilebilir” olduğunu belirterek, kendilerinin acillerde nöbet tutmayı uygun bulmadıklarını söyledi.

Aile hekimlerinin ikinci ve üçüncü basamaktaki acil servislerde nöbet tutmalarının, koruyucu sağlık hizmetinden sorumlu olan aile hekimleri için “doğru” olmadığını, böyle bir uygulamanın sistemin başarılı işlediği ülkelerde örneğinin “bulunmadığını” ifade eden Eker, “Hollanda’daki gibi bir sistem uygun olabilir. Bu şekilde hem aile hekimi kendi işini yapabilecek hem de acillerin yoğunluğu azalacaktır. Nöbet ücretlerinde de iyileştirme yapılmalıdır” diye konuştu.

Eker, Sağlık Bakanlığı Kamu Hastaneleri Birliği tarafından acilde çalışacak hekimler için hizmet alımı yapabileceği önerisinde bulundu.

İlgilli yönetmelik

Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Başkanlığı tarafından, mevcut yönetmeliğe, aile hekimlerinin ve aile sağlığı elemanlarının hastane nöbetlerine yeni bir hüküm eklenmişti.

Buna göre, Aile Hekimliği Kanununun ilgili maddesine “Entegre sağlık hizmeti sunulan merkezlerde artırımlı ücretten yararlananlar hariç olmak üzere, aile hekimlerine ve aile sağlığı elemanlarına ihtiyaç ve zaruret hasıl olduğunda haftalık çalışma süresi ve mesai saatleri dışında 657 sayılı Kanunun ek 33. maddesinde belirtilen yerlerde nöbet görevi verilebilir ve bunlara aynı maddede belirtilen usul ve esaslar çerçevesinde nöbet ücreti ödenir” hükmü dahil edilmişti.