Her yönüyle “biber gazı”

Tıbbi Farmakoloji Uzmanı Dr. Esra Küçükibrahimoğlu’nun verdiği bilgilere göre; gazın sıkılmasından hemen sonra göz ve solunum yolları belirtileri saniyeler içinde başlıyor. Göz yaşartıcı gazlar tüm dünyada polisler ya da askeri güçler tarafından, kitlesel ayaklanmaları kontrol altına almak amacıylave ayrıca halk arasında bireysel güvenlik tedbiri olarak kullanılıyor.

Bahis konusu ajanların 15’in üzerinde türü var. Bunların içinde en yaygın olanlar; chlorobenzylidenemalononitrile(CS), chloroacetophenone(CN), chlorodihydrophenarsazine(DM) ve oleoresincapsicum (OC).Amerika ve Avrupa’da yaygın kullanılan üç formu OC, CS ve CN. Oleoresincapsicum (OC) kırmızı biberden elde ediliyor. Rafine edilmemiş şekliyle biber, doğal bir kimyasal silah olarak yüzlerce yıldır kullanılıyor. CS gazıysa, ilk kez 1928 yılında iki Amerikalı kimyacı tarafından üretildi ve buiki kimyacının baş harfleriyle (Carson ve Staughton) isimlendirildi. Göz yaşartıcı gazlarının ciddi bir savaş silahı olarak kullanımı 1950’lerin ortalarına rastlıyor. Günümüzde bu gazlar, ABD, İngiltere, İrlanda, Vietnam, Filipinler, Şili, Panama, Güney Kore, İsrail, Irak, Türkiye ve Mısır gibi ülkelerde yaygın kullanılmakta.

Biber gazı (Oleoresincapsicum, OC):

Biber gazı, kapsikum gazı olarak da isimlendiriliyor. Etkin maddesi oleoresincapsicum (OC). Kırmızıbiberden elde edilen “kapsaisin” maddesini içeriyor. Kırmızı biberden bu maddeyi ilk defa 1816 yılında elde eden Christian Frederich Bucholz; sonraki yıllarda ise diğer kapsaisinoidler başka bilim insanlarınca izole edildi. Kapsaisinin biber gazı içerisindeki konsantrasyonu %1-10 oranlarında. Biber gazı spreyinin etkinliğini etkileyebilecek üç etken vardır;

1. Kullanılan biber gazı spreyinin konsantrasyonu veya yakıcılık değeri:

Ürün üzerinde yazan yüzde OC değeri (%7, %10 vb), kutu içerisinde püskürtücü madde, boya gibi diğer içeriklere göre ne kadar OC bulunduğunu gösterir. Biber gazı spreylerinde OC konsantrasyonunun %1-10 arasında değiştiği, kapsaisin alkaloitlerinin oranlarının ise çok daha az olduğu gösterilmiştir.

2. Sprey için kullanılan çözücü:

Spreylerin çoğu su, yağ veya köpük bazlıdır. Su bazlı çözücüler daha az zehirlidir.

3. Spreyin püskürtücü gücü:

Mücadele anında kullanılan bu gazlar, önerilen mesafeden daha yakından ve 2-3 saniyeden uzun süre püskürtüldüğünde direkt mekaniketki (“hidrolik iğne” etkisi) ile özellikle göze zarar verebilmektedir.

OC spreyi genellikle yüze doğru sıkılarak karşı tarafın etkisiz hale getirilmesi ve kontrol altına alınması amacıyla kullanılmaktadır. OC maddesi, “göz yaşartıcı gazlar” olarak bilinen diğer kimyasallara (CS,CN gazı) göre, daha ucuz olması, daha hızlı etki göstermesi ve daha etkili olması gibiavantajları nedenleriyle tercih edilmektedir.

Biber gazına hafif maruziyette genellikle görülen; gözlerde yaşarma ve yanma, boğazda yanma hissidir. Gazın sıkılmasından hemen sonra göz ve solunum yolları belirtileri saniyeler içinde başlar. Etkiler genellikle 1-2 gün içinde ortadan kaybolur. Orta ya da yüksek düzey maruziyetlerde 45 dakikadan birkaç saate kadar göz ve boğaz ağrısı ve inflamasyon görülebilir; öksürük, bulantı ve kusma olabilir; geçici görme kaybı, solunum sıkıntısı ve akciğer hasarı gelişebilir; gözün kornea tabakası zarar görebilir ve hastada kasılmalar meydana gelebilir. Ayrıca duyarlı kişilerde ciddi alerjik reaksiyonlar gelişebilir. Biber gazı sıkılmasını izleyen ölümler bildirilmiş olmasına karşın, ölümlerin çoğunda kişinin önceden var olan başka bir hastalığı mevcuttur.

Örneğin, astımlı hastalarda gaza maruziyetle solunum zorlaşabilmekte ve tehlikeli sonuçlar doğurabilmektedir, bu nedenle daha önceden bilinen akciğer hastalığı olanlarda gazların kullanımı güvenli değildir. Ayrıca gaz maruziyeti sırasında yüzükoyun yatıyor olmak da solunumu zorlaştırmakta ve ölüme sebebiyet verebilmektedir. Öte yandan kapalı alanlarda gaz kullanımının da ölüme yol açabildiği raporlanmıştır. Diğer göz yaşartıcı gazların genel etkileri de biber gazına (OC) benzer şekildedir.

Önemli tıbbi sonuçlara yol açan maruziyetlerin; etkenin aşırı miktarlarda kullanımı, gazın kapalı bir ortamda uygulanması, gaza maruziyet süresinin uzun sürmesi, maruziyet sırasında solunum sayısının yüksek olmasından kaynaklandığı belirtilmiştir.

Maruz kalan ne yapmalı?

Kişiler biber gazının sıkıldığı ortamdan uzaklaştırılmalıdır. Giysileri çıkarılmalıdır. Deri, bitkisel yağlarla temizlenmelidir. Eğer varsa kontakt lensler çıkarılmalıdır. Gözlerin bol su ile yıkanması önerilmektedi.Bununla birlikte kapsaisin suda çözünmediğinden etkili olmayabilir.

Ağrının giderilmesi için anestezikler uygulanabilir. Solunum güçlüğü var ise en yakın sağlık kuruluşuna intikal edilmelidir.

Kendinizi korumak için

Gaz saldırısı sırasında öncelikle panik yapmaktan kaçınmalı, gaz bölgesinden uzaklaşılmaya çalışılmalıdır. Gazdan kaçışın mümkün olmadığı durumlarda gözler kapatılmalı ıslak bir mendil ya da havluyla yüz örtülmelidir, mümkünse gözler, burun, ağız gaz maskesiyle korunmalıdır.