Kanser tedavisinin ülke ekonomisindeki yeri
Değerli Farmaskop okuyucuları; çok uzun bir süredir, bu köşede sizlerle sağlık ekonomisinin önemli konularına ilişkin görüşlerimi paylaşmaktayım. Şimdiye kadar ele aldığım konular arasında famakoekonomik analizler ile ilgili konular ağırlıklı olmasına karşın, sağlık ekonomisinin diğer çalışma alanlarına ilişkin konuları da zaman zaman ele alma fırsatı buldum. Bu sayıda, kapak konusunun da meme kanseri olması nedeniyle kanser tedavisi ile ilgili olarak geliştirilen yeni teknolojilerin geri ödeme kapsamına alınması kararları üzerine bazı konuları sizlerle paylaşmak istiyorum.
Bilindiği üzere kanser, neden olduğu hastalık yükü, toplumun sağlık kaynakları üzerinde yarattığı baskı, hem hastanın hem de yakınlarının yaşam kalitesinde yol açtığı olumsuz etki ve sebebiyet verdiği ekonomi kayıplar nedeniyle bugün dünyada bütün ülkelerin sağlık politikalarında kardiyovasküler hastalıklarla birlikte gündemin ilk sıralarında yer alan bir hastalıktır. Kanseri belki de diğer bütün hastalıklardan ayıran en önemli özelliklerden biri, hem tanı hem de tedavi ve hasta izleme maliyetlerinin başka hastalıklarla ile karşılaştırılamayacak ölçüde büyük olmasıdır.
ABD’de 2005 yılında toplam kanser maliyetinin 209 milyar dolar olduğu belirtilmektedir. Bu miktar içinde direkt ayakta ve yatarak hasta bakımı, ilaç ve diğer tıbbi malzeme için kullanılan kaynak miktarının 74 milyar dolar, indirekt hastalık maliyetinin (kaybedilen işgücü maliyeti) 17.5 milyar dolar ve indirekt mortalite maliyetinin (erken ölüm nedeniyle kaybedilen üretim) ise 118.4 milyar dolar olduğu öngörülmüştür. Artan doğuşta beklenen yaşam süresi ile birlikte bu miktarların önümüzdeki yıllarda çok daha büyük oranlara ulaşabileceği öngörülmektedir (Meropol, Schulman, 2007).
Son yıllarda kanser konusunda yapılan Ar-Ge faaliyetlerinin yoğunluğu ile paralel olarak yeni tanı ve tedavi yöntemleri geliştirilmiş, bunun sonucunda da birçok kanser türünde hem genel sağ kalım süresi uzamış hem de hastaların yaşam kalitelerinde olumlu gelişmeler yaşanmıştır. Ancak bu durum, özellikle kıt kaynakların toplumsal refahı en iyi geliştirecek şekilde harcanması yönünde karar alma sorumluluğunda olanların da karar sürecini daha da karmaşık hale getirip zorlaştırmıştır.
Her ne kadar yeni geliştirilen teknoloji bir önceki ile karşılaştırıldığında, gerek genel sağ kalım süresini gerekse de progresyonsuz sağ kalım süresini geliştirse de bu gelişme ilk aşamada her zaman marjinal bir gelişme olmaktadır. Genellikle bu süreler aylar ile ifade edilmekte, bu da özellikle politika belirleyicilerinin zihinlerinde sadece bu kadarlık bir gelişme için çok büyük miktarda kaynak ayırmanın doğru olup olmadığının tartışılmasına yol açmaktadır. Bu türde bir yaklaşımın bilimsel açıdan desteklenmesi, kanımca birçok açıdan problemlidir. Öncelikle, bu tartışmayı yaparken hatırlanması gereken en önemli konu, bilimin adım adım geliştiği, hele günümüzde bu tür hastalıklarda çok büyük teknolojik yeniliklerin bir anda bulunmasının çok da kolay olmadığıdır.
Geçmişe baktığımızda sağ kalım süresi son derece kısa olan kanser türlerinin bir bölümünde büyük aşamalar kaydedildiği; bazılarında hastalığın tamamen iyileştiği, diğerlerinde beklenen yaşam süresinin uzadığı göz ardı edilmemelidir. Bu da özellikle yeni tanı yöntemleri ile hastalığın erken evrede teşhisi ve teşhis edildikten sonra yeni tedavi yöntemleri ile gerçekleşebilmiştir. Bu tedavi yöntemlerinin hiçbiri sağ kalım süresini bir anda çok büyük boyutlarda geliştirmemiş, adım adım gelişme sağlanmıştır. Bu bakış açısı ile ele alındığında yukarıda sözü edilen görüşün tekrar gözden geçirilmesi gerektiği açıktır.
Ayrıca kanserin tedavisi sadece hastayı değil, yakınlarını, ülkenin genel ekonomisini de çok yakından ilgilendirmektedir. Burada üzerinde durulması, belki de tartışılması gereken en önemli nokta, özellikle bu köşede çok uzun süredir ele alınan konular çerçevesinde, geri ödeme kararlarının nasıl bilimsel temele dayandırılacağı konusudur.
Bu konuya önümüzdeki sayıda devam edeceğim.
Meropol, N.J.; Schulman, K.A. “Cost of Cancer Care: Issues and Implications”, Journal of Clinical Oncology, 25(2), 2007.
