Ruhsat yönetmeliği değiştirildi
İlaç sektöründe uzun zamandır Beşeri Tıbbi Ürünler Ruhsatlandırma Yönetmeliği’nde (Yönetmelik) bazı değişiklikler yapılması bekleniyor ve Sağlık Bakanlığı tarafından hazırlanan değişiklik metinleri üzerinde tartışmalar yapılıyordu. Yönetmelik’in birçok maddesinde değişiklik yapan Beşeri Tıbbi Ürünler Ruhsatlandırma Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik (Değişiklik Yönetmeliği) nihayet 22 Nisan 2009 tarih ve 27208 sayılı Resmi Gazete’de yayımlandı ve değişiklikler yayım tarihi itibariyle yürürlüğe girdi. Bu ay yayımlanan makalemizde, yapılan değişiklikler hakkında genel bir çerçeve çizmeyi amaçlıyoruz.
1. Jenerik Ürün Tanımı: Değişiklik Yönetmeliği ile jenerik ürün tanımı temelde muhafaza edilmekle birlikte; buna bir etkin maddenin farklı tuzları, esterleri, eterleri, izomerleri, enantiomerleri, izomer karışımları, kompleksleri veya türevleri güvenlik ve/veya etkinlik ile ilgili özellikleri açısından önemli ölçüde farklılık göstermediği sürece aynı etkin madde olarak değerlendirileceğine ilişkin bir açıklama eklenmiştir.
2. Satış İzninin Kaldırılması: Yönetmelik uyarınca, ruhsat sahibinin ruhsatını aldığı beşeri tıbbi bir ürünü ilk kez pazara sunmadan önce, satış izni almak üzere satışa sunulacak son şekliyle iki adet numuneyi Sağlık Bakanlığı’na sunması gerekmekteydi. Ancak, bu düzenleme 2001/83/EC sayılı Avrupa Birliği Direktifi’ne uygun olmaması nedeniyle sektörde eleştirilmekteydi. Zira söz konusu direktife göre, ürün ruhsatının alınmasının ardından tekrar bir izne gerek olmaksızın ürünün pazara sunulabileceği öngörülmektedir. Dolayısıyla söz konusu durumda ruhsat ve satış izni olmak üzere iki ayrı kavram mevcut değildir.
Yönetmelik’te yapılan değişiklik sonucunda, satış izni alma zorunluluğu artık ülkemizde de kaldırıldı. Ruhsat sahibinin, ruhsat tesisinden sonraki aşamada sadece ürününün piyasaya çıktığını Sağlık Bakanlığı’na bildirme yükümlülüğü söz konusu. Değişiklik Yönetmeliği’nde, bu bildirimin ardından Sağlık Bakanlığı’nın en çok beş işgünü içerisinde bu bilginin kayıtlara geçtiğini ruhsat sahibine bildireceği de öngörüldü. Değişiklik Yönetmeliği ile satış izni alınması zorunluluğu kaldırıldığı için bu konuda Avrupa Birliği mevzuatına uyum sağlandığı söylenebilir.
3. Ortak Pazarlanan (Co-Marketing) Ürünlere İlişkin Düzenlemeler: Değişiklik Yönetmeliği ile ortak pazarlanan ürün tanımı eklenmiş olup, buna göre ortak pazarlanan ürün, “Ruhsatlı veya ruhsat başvurusunda bulunulmuş veya birlikte ruhsat başvurusunda bulunulan ürün ile aynı kalitatif ve kantitatif terkibe ve aynı farmasötik forma sahip olan, aynı üretim yerinde üretilen, ticari ismi hariç her açıdan birebir aynı olan ürünü” ifade etmektedir.
Değişiklik Yönetmeliği ile ayrıca, ortak pazarlanan ürünlere ilişkin ruhsat başvurularında, ortak pazarlama yapacak gerçek veya tüzel kişilerin ortak pazarlama konusundaki yazılı onayları ile birlikte yalnızca Modül 1 bilgilerinin sunulması gerektiği belirtilmiştir. Bununla birlikte, ortak pazarlanan ürünlerin ruhsat başvurusunda refere edilen ürün henüz ruhsat almamış, fakat başvurusu yapılmış bir ürün ise her iki dosya işlemlerinin paralel olarak yürütüleceği; refere edilen ürünün Türkiye’de ruhsatlı olması halinde ise, Sağlık Bakanlığı tarafından yalnız Modül 1 (İdari bilgiler) kısmının inceleneceği ve eksiksiz olması durumunda 90 gün içerisinde başvurunun sonuçlandırılacağı düzenlenmiştir.
4. Ruhsat Başvurusunda Sunulan Bilgi ve Belgeler: Değişiklik Yönetmeliği ile ruhsat başvurusunda sunulacak belgelerin düzenlenmekte olduğu 8. maddede de bazı değişiklikler yapıldı. Bu değişikliklerden en dikkat çekici olanı, ruhsat başvurusunda üretici tarafından kullanılan kontrol metotlarının tanımının (bileşenlerin ve bitmiş ürünün kantitatif ve kalitatif olarak analizi, sterilite testleri, pirojen maddeler, ağır metallerin bulunup bulunmadığına dair testler gibi özel testler, stabilite testleri, biyolojik ve toksisite testleri, üretim işleminin ara aşamasında yürütülen kontroller) sunulması gerekliliğine getirilen istisna olup, buna göre, Sağlık Bakanlığı’nın uygun görmesi halinde, emniyet, güvenlik ve kaliteyi etkilememek koşuluyla ürün bazında sayılan bu analiz, test ve kontrollerin bazılarından vazgeçilebilmesi mümkün hale geldi.
5. Kısaltılmış Ruhsat Başvurusu: Kısaltılmış başvuru sırasında toksikolojik ve farmakolojik testlerin ve klinik araştırmaların sonuçlarının sunulmamasına imkân sağlayan düzenlemeler arasında yer alan “Tıbbi ürünün esas itibarıyla Türkiye’de daha önce ruhsatlandırılmış bir tıbbi ürüne büyük ölçüde benzer olması” ifadesi “temelde benzer” olarak değiştirildi. Bu konuda 2001/83/EC sayılı Avrupa Birliği Direktifi’nde “essentially similar” tabiri kullanılıyor ve direktifin diğer tüm maddeleriyle birlikte değerlendirildiğinde yönetmeliğin değişiklikten önceki açıklamasının çok daha uygun olduğu görülüyor. Dolayısıyla, bu ifadenin “temelde benzer” olarak tercüme edilmesinin doğru olmadığı kanısındayız. Düzenlemenin bu yeni haliyle kısaltılmış ruhsat başvurularında jenerik ürün ile orijinal ürün arasındaki benzerlik minimize edilmiş ve son tahlilde jenerik ürün başvuru kapsamı genişletilmiştir.
6. Kombine Preparatlar: Kısaltılmış ruhsat başvurusuna ilişkin 9. maddede, kombine preparatlara ilişkin olarak da bir değişiklik yapılmıştır. Buna göre; bilinen bileşenleri içeren ancak içerdiği her bir bileşenin makul düzeyde etkinlik ve kabul edilebilir güvenilirlikle yerleşmiş bir tıbbi kullanımı olmayan, kombine hali ile her bir bileşen için bilinen terapötik kullanım şeklinin dışında terapötik kullanım sunan yeni tıbbi ürünlerin klinik araştırma sonuçlarının sağlanması zorunlu bulunmakta, ancak her bir bileşene ilişkin referansların sağlanması gerekli bulunmamaktadır. Bu tür kombinasyonlar için yeni ruhsat başvurusu yapılması gerekmektedir.
7. Ruhsatlandırma Kriterleri: Değişiklik Yönetmeliği ile beşeri tıbbi ürüne ruhsat verilirken ürünle ilgili olarak Sağlık Bakanlığı’nca dikkate alınacak kriterler arasında yer alan “ürünün mevcut tedavilere katkısının olması” kriteri kaldırılmıştır. Bunun yanı sıra, Sağlık Bakanlığı’nın, kamu sağlığının gerekli kıldığı durumlarda, farmakoekonomik verileri dikkate alarak söz konusu kriterlerden bir kısmının uygulanmasından vazgeçebileceği de belirtilmiştir.
8. Ruhsat Yenilemesi: Yönetmelik’in 21. maddesine göre ruhsatlar beş yıl süreyle geçerli olup, ruhsat sahibinin ruhsatın geçerlilik süresi sona ermeden en az üç ay öncesinde, gerekli farmakovijilans verileri ile birlikte ruhsatın verildiği tarihten itibaren tüm değişiklikleri kapsayacak biçimde kalite, güvenilirlik ve etkinliğine ilişkin bilgileri ruhsatın yenilenmesi için Sağlık Bakanlığı’na sunması gerekiyordu. Değişiklik Yönetmeliği ile yönetmelikte yer alan ruhsatların beş yıl süre ile geçerli olacağına ilişkin düzenleme kaldırıldı; bunun yerine, ruhsatların ruhsat tarihini takip eden ilk beş yılın sona ermesinden en az üç ay öncesinde, gerekli farmakovijilans verileri ile birlikte ruhsatın verildiği tarihten itibaren tüm değişiklikleri kapsayacak biçimde kalite, güvenilirlik ve etkinliğine ilişkin bilgilerin Sağlık Bakanlığı’na sunulacağı düzenlemesi getirildi.
Maddenin yeni halinde “yenileme” tabirinin kullanılmamış olmasından, beş yıllık sürenin bitiminden üç ay önce ilgili verilerin sunulmasının yeterli olacağını, bu durumda ruhsatın geçerliliğinin süreceğini ve yenileme işlemi yapılmasına gerek kalmadığının anlaşılmakta olduğunu değerlendiriyoruz. Nitekim yönetmeliğin 22. maddesinin (k) bendinde yapılan değişiklik ile yenileme başvurusu yapmama durumunun ruhsat askıya alma sebepleri arasından çıkarılmış olması da bu görüşümüzü teyit eder niteliktedir.
9. Ruhsat Sahibi Değişikliği Süresi: Yönetmelik’in 25. maddesinde düzenlenen ruhsat sahibi değişikliğinin sonuçlandırılmasına ilişkin süre, 60 gün iken 30 güne indirilmiştir.
Değişiklik Yönetmeliği ile getirilen birçok değişikliğin uygulamada fayda sağlayacağını öngörmekle birlikte; özellikle kısaltılmış ruhsat başvuruları konusunda yapılan düzenlenmelerin ilaç sektöründe tartışmalara sebebiyet vereceğini düşünmekteyiz.
